Biografia

Biografia

3 października 1882

Karol Szymanowski przychodzi na świat w Tymoszówce na Ukrainie w czasie, gdy nie istniało państwo polskie, a ziemie polskie podzielone były pomiędzy Rosję, Prusy i Austrię. Dwór Szymanowskich (należących do średniozamożnej warstwy ziemiań- skiej) pomimo oddalenia od centrów życia umysłowego i artystycznego, pełen był zawsze nowości w zakresie polskiej i obcej literatury, poezji i muzyki, której miłośnikiem i znawcą był Stanisław Korwin-Szymanowski - ojciec kompozytora. Spośród pięciorga jego dzieci troje wybrało muzykę: Karol (kompozytor), Feliks (pianista i kompozytor muzyki operetkowo-rozrywkowej) i Stanisława (śpiewaczka).

Zofia była uzdolnioną poetką, Nula - plastyczką. Muzyki uczy się początkowo Karol u ojca, następnie w Elizawetgradzie, w szkole muzycznej Gustawa Neuhausa. Impuls do pierwszych prób kompozytorskich i wpływ na ukształtowanie się osobowości artystycznej wywiera pierwszy kontakt 13-letniego Szymanowskiego z muzyką Wagnera w Wiedniu.

1901-1904

Wyjeżdża do Warszawy, by niezbyt systematyczne dotąd studia poddać większej dyscyplinie. Uczęszcza na prywatne lekcje harmonii u Marka Zawirskiego oraz kontrapunktu i kompozycji u Zygmunta Noskowskiego. Słabe tętno życia muzycznego w Warszawie, izolacja od głównych nurtów i przemian dokonujących się w sztuce europejskiej oraz brak oparcia w rodzimej twórczości tego okresu sprawiają, że Szymanowski i jego ambitni koledzy zwracają się ku wielkim centrom europejskim w poszukiwaniu warunków swobodnego rozwoju działań kompozytorskich.

1905

Grzegorz Fitelberg (kompozytor i dyrygent), kompozytorzy Ludomir Różycki, Apolinary Szeluto i Karol Szymanowski tworzą pod mecenatem księcia Władysława Lubomirskiego Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich z siedzibą w Berlinie, stawiając za cel “popieranie nowej muzyki polskiej za pomocą koncertów i wydawnictw własnych utworów stowarzyszonych, a tym samym torowanie sobie drogi ku przyszłości artystycznej przebojem, na zasadzie szerokiej samopomocy, wyzwalając się tym samym z ciężkiej niejednokrotnie zależności od wydawców z jednej, a od przeróżnych impresariów z drugiej strony”.
Grupa ta zwana Młodą Polską w muzyce, w istocie niejednorodna pod względem ideowo-artystycznym, działała blisko 6 lat od pierwszego koncertu w Warszawie (6.II.1906). Wspierana przez pianistów Artura Rubinsteina i Henryka Neuhausa oraz skrzypka Pawła Kochańskiego prowadzi działalność artystyczną na terenie Warszawy, Lwowa, Krakowa, Berlina, Lipska, Wiednia i Drezna.
Pierwsze utwory fortepianowe Szymanowskiego (Preludia op.1,Etiudy op.4) wykazują pokrewieństwo stylistyczne z muzyką Chopina, Schumanna i Skriabina, zaś pieśni znamionuje późnoromantyczna ekspresja.

1909-1911

Powstają wielkie, dojrzałe dzieła: Uwertura koncertowa na orkiestrę op.12,
II Symfonia op.19, II Sonata fortepianowa op. 21. Nazwisko kompozytora pojawia się na afiszach koncertowych wielkich miast niemieckich i Londynu. Szymanowski odbywa krótkie podróże do Włoch i na Sycylię; wiele czasu spędza w Wiedniu, pisze Pieśni op. 20 do tekstów Micińskiego, op. 22 do tekstów poetów niemieckich, "Pieśni miłosne Hafiza" op. 24.

1912

Wykonanie II Symfonii i II Sonaty fortepianowej przyjęto w Wiedniu z wielkim aplauzem.
Universal Edition proponuje Szymanowskiemu kontrakt na 10 lat.

1913

Powstaje opera Hagith do libretta F.Dormana. Wielkie wrażenie artystyczne po obejrzeniu baletów: Ognistego ptaka i Pietruszki Igora Strawińskiego w wykonaniu baletu Sergiusza Diagilewa.

1914

Szymanowski odbywa długą podróż do południowych Włoch, na Sycylię i do północnej Afryki (Algier, Konstantina, Biskra, Tunis). Bezpośredni kontakt z kulturą antyczną, arabską i wczesnochrześcijańską okazuje się silnym stymulatorem przeobrażeń estetyki twórczej, kształtuje nową poetykę i język muzyczny kompozytora. Powstają "Pieśni miłosne Hafiza" op. 26. 
Wracając z Włoch, poznaje w Londynie osobiście Strawińskiego.

1915-1916

Szymanowski przebywa w rodzinnej Tymoszówce (z wyjątkiem miesięcy zimowych, które spędza w Kijowie i krótkich pobytów w Petersburgu i Moskwie). Z niezwykłą intensywnością studiuje historię i kulturę antyku, islamu, antycznego Rzymu i wczesnego chrześcijaństwa; czyta Platona, Leonarda da Vinci, Thaine'a Philosophie de l'art, P.Muratowa Obrazy Italii. Dwa lata największej w życiu Szymanowskiego intensywności inspiracji i aktywności twórczej dają początek najbardziej jednorodnym stylistycznie utworom. Komponuje wówczas m.in. III Symfonię "Pieśń o nocy" op. 27 do tekstu poety perskiego z XII wieku, Nokturn i Tarantellę op. 28, Trzy poematy na skrzypce i fortepian "Mity" op. 30, I Koncert skrzypcowy op.35, cykle fortepianowe: Metopy op. 29, 12 etiud op. 33, Maski op.34, III Sonatę fortepianową op. 36. 

1917-1919

Po zniszczeniu jesienią 1917 (rewolucja październikowa) dworu w Tymoszówce Szymanowscy osiadają w Elizawetgradzie. Powstaje III Sonata fortepianowa op.36, I Kwartet smyczkowy op.37, Pieśni muezina szalonego op.42. 
Przez dwa lata 1918 -1919 Szymanowski pisze powieść Efebos, w której porusza najistotniejszą jego zdaniem zagadkę miłości i erotyzmu. Autograf powieści spłonął w Warszawie w 1939 , zachowały się nieliczne fragmenty.
Pod koniec 1919 wraz z rodziną udaje się do Polski, by po krótkim pobycie w Bydgoszczy zamieszkać w Warszawie.

1920-1921

Powstaje balet-pantomima Mandragora, Szymanowski pracuje nad rozpoczętą w 1918 r. trzyaktową operą Król Roger (libretto napisał kompozytor wspólnie z Jarosławem Iwaszkiewiczem) mającą swą genezę we wspomnieniach z Sycylii. Dwukrotnie podróżuje przez Londyn do Stanów Zjednoczonych wraz z Pawłem Kochańskim i Arturem Rubinsteinem. Ich koncerty spotykają się z dużym uznaniem krytyki i aplauzem publiczności.

Fakt zaistnienia wolnej, odrodzonej Polski aktywizuje Szymanowskiego do działalności przepojonej poczuciem odpowiedzialności za losy muzyki polskiej. Pragnie swobody i tolerancji artystycznej, doskonalenia warsztatu kompozytorskiego, kultywowania najlepszych tradycji narodowych. Walczy o to w licznych artykułach, wypowiedziach i polemikach, począwszy od 1920 r.
Nowy, odmienny świat dźwiękowy reprezentują Słopiewnie - pieśni na głos i fortepian do słów Juliana Tuwima - artystyczny dowód głębokiego zaangażowania w sprawę kształtowania stylu narodowego.

1922-1926

Począwszy od roku 1922 wiele czasu spędza w Zakopanem, pozostając pod silnym wpływem muzyki ludowej górali tatrzańskich.

Tu rodzi się projekt góralskiego baletu Harnasie (pisanego w latach 1923-1931), z tej samej inspiracji powstają fortepianowe Mazurki, II Kwartet smyczkowy, zaś do muzyki ludowej Kurpiów sięga po materiał do Pieśni Kurpiowskich.
Oratorium Stabat Mater kontynuuje linię wytyczoną przez Słopiewnie.

Rośnie znaczenie Szymanowskiego w Polsce, powodzenie i uznanie poza granicami kraju. Wiele czasu kompozytor spędza w Paryżu; jego utwory wchodzą do repertuaru wybitnych wirtuozów (jak A.Rubinstein, J.Smeterlin, M.Horszowski, J.Heifetz, Y.Menuhin, P.Kochański) i dyrygentów (S.Koussewitzky, A.Rodziński, L.Stokowski, G.Fitelberg), rozbrzmiewają w salach koncertowych Paryża, Londynu, Wiednia, Triestu, Salzburga, Moskwy, Berlina, Wenecji, Brukseli, Nowego Jorku, Filadelfii, Chicago. Po warszawskiej prapremierze (1922) opera Hagith wystawiona jest w Darmstadcie (1923). W dwa lata od polskiej premiery Króla Rogera (1926) przedstawiona jest również publiczności Duisburga. Szymanowski otrzymuje liczne i wysokie odznaczenia, zostaje członkiem międzynarodowych stowarzyszeń.

1927-1930

Z dwu propozycji objęcia stanowiska dyrektora konserwatorium w Kairze i w Warszawie wybiera ofertę warszawską. Walczy o nowy model uczelni, nowoczesne metody kształcenia zawodowego i wychowania muzycznego. Oddając się bez reszty pracy w Konserwatorium nie ma czasu na pracę kompozytorską (w tym czasie powstaje tylko Kwartet smyczkowy op. 56), poważnie choruje.

W 1930 r. zmuszony porzucić swe obowiązki, spędza blisko rok w sanatorium szwajcarskim w Davos. Tu pisze niezwykle interesującą rozprawkę

Wychowawcza rola kultury muzycznej w społeczeństwie.

1930-1931

Szymanowski otrzymuje godność rektora Akademii Muzycznej, powstałej w 1930 r. w miejsce Konserwatorium. Uniwersytet Jagielloński w Krakowie nadaje mu tytuł doctora honoris causa, zostaje honorowym członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki współczesnej (obok Richarda Straussa, Manuela de Falli, Maurice Ravela, Igora Strawińskiego, Beli Bartóka). Efektem ożywionej działalności twórczej są powstałe w tym czasie dwa utwory na orkiestrę, chór i solistów: Veni Creator i Litania do Marii Panny.
Wynajmuje w Zakopanem góralski dom Atmę.

1932

Wycofuje się z uczelni. Kończy balet Harnasie, oparty na muzyce podhalańskich górali. Pozbawiony stałego dochodu decyduje się występować jako pianista-wykonawca swoich utworów. Komponuje IV Symfonię koncertującą na fortepian i orkiestrę op.60. Krótko potem pisze ostatni duży utwór II Koncert skrzypcowy op.6l oraz 12 Pieśni kurpiowskich na głos z fortepianem. Balet Harnasie zostaje wystawiony w Pradze.

1933-1934

W obliczu pogłębiających się kłopotów finansowych Szymanowski koncertuje we wszystkich większych ośrodkach życia muzycznego Europy. Nie znajduje czasu i sił na komponowanie.
W 1934 powstają ostatnie kompozycje – dwa Mazurki op.62. 

1935

Wielki sukces baletu Harnasie w Operze w Pradze.

1936

Wspaniałe przyjęcie baletu Harnasie przez publiczność i krytykę Paryża. Choroba czyni szybkie postępy, stan zdrowia wymaga dłuższego leczenia sanatoryjnego na południu. Skromne fundusze wystarczają zaledwie na pobyt w hotelu bez stałej pomocy lekarskiej. Kiedy przyszła pomoc było już za późno.
Karol Szymanowski umiera w Lozannie 29 marca 1937 roku.

  • 1882
  • 1897 Nałęczów
  • 1900
  • 1911 Wiedeń
  • 1914 Londyn
  • 1921 W drodze do Ameryki
  • 1923-1924
  • 1930 styczeń
  • 1930 luty
  • 1930 marzec
  • 1830 Warszawa
  • Zakopane
  • Zakopane
  • Zakopane
  • 1932
  • 1935 Rzym
  • 1935 Zakopane
  • 1935 Zakopane
  • 1935 Zakopane
  • 1936 Paryż
  • 1936
  • 1936 Warszawa